انواع اختلالات خلقی (mood disorder)، علائم، راهکارها، روش های درمان و پیشگیری از اختلال خلقی

اختلالات خلقی (mood disorder)؛ نوعی بیماری روانی است که با اختلالات عاطفی مشخص میشوند. اختلال خلقی؛ شامل دوره های طولانی غم و اندوه (افسردگی)، شادی بیش از حد یا سرخوشی (شیدایی) و یا هر دو میباشد. این اختلال در بین افراد کمتر شایع است. در این مطلب از مرکز مشاوره روانشناسی دکتر قیومی، با انواع اختلالات خلقی آشنا شده و علائم، راهکارها، روش های درمان و پیشگیری از انواع اختلال خلقی را آموزش ببینید.

افسردگی و شیدایی؛ نشان دهنده اختلالات خلقی شدید و یا اختلال دو قطبی است. اختلالات خلقی، میتواند بر عملکرد شغلی، روابط اجتماعی، توانایی زندگی با خانواده و بسیاری از موارد دیگر تاثیر بگذارد. به همین دلیل مهم است که در صورت وجود علائم اختلالات خلقی به دنبال درمان و کمک حرفه ای توسط روان درمانگر و مشاوره آنلاین با روانشناس باشید. در واقع، اختلالات خلقی؛ می‌تواند منجر به خطرات خودکشی شود. برای جلوگیری از چنین شرایطی برای تشخیص و درمان مناسب با روانشناس مشورت کنید.

اختلال خلقی (mood disorder) چیست؟

اختلالات خلقی (mood disorder)؛ به مجموعه ای از مشکلات گفته میشود که خلق و خوی فرد را تغییر میدهد. این اختلالات، غالبا با تغییر احساسات عاطفی مانند غم و اندوه یا سرخوشی برای دوره های کوتاه مدت یا طولانی مشخص میشوند.
لازم به ذکر است که اختلال خلقی؛ بر اساس دو هیجان شامل اختلالات شیدایی یا هیپومانیک و اختلالات افسردگی طبقه بندی میگردند. اختلالات خلقی شدید میتواند شامل اختلالات دوقطبی باشد.
گاهی اوقات میتوان اختلالات خلقی را با مشکلات جدی اشتباه گرفت. زیرا اگر چه افسردگی و دوقطبی بودن از موارد اختلال خلقی هستند، اما آنها را میتوان با احساسات عادی در زندگی روزمره اشتباه بگیرید.

بیشتر بخوانید: انواع اختلالات اضطراب (Anxiety disorders).

علت ایجاد اختلال خلقی چیست؟

ممکن است در علل اختلالات خلقی تنوع وجود داشته باشد، با این حال، این علتها را میتوان به دو نوع دسته بندی کرد:

عوامل بیولوژیکی یکی از علت های ایجاد اختلال خلقی است

از جمله عواملی که می‌تواند باعث اختلالات خلقی شود، آمین های بیوژنیک و تنظیم نورواندوکرین (Neuroendocrine regulation) هستند. دلیل اینکه آمینهای بیوژنیک، عوامل ایجاد کننده اختلال خلقی هستند این است که تعدادی از سیستم‌های انتقال دهنده عصبی، نقش مهمی در تنظیم عاطفی دارند.
به عنوان مثال، اختلال افسردگی با سروتونین که یک آمین بیوژنیک انتقال دهنده عصبی مرتبط با این اختلال است. با توجه به تنظیم اعصاب غدد، این مسئله میتواند باعث ایجاد اختلالات خلقی در هنگام ترشح بیش از حد کورتیزول و موارد دیگر شود.

عوامل روانشناسی در ایجاد اختلالات خلقی

عوامل روانی و اجتماعی نیز بر بروز اختلالات خلقی و شخصیت تأثیر میگذارند. عناصری مانند روابط اجتماعی و خانوادگی، خلق و خوی سطح اجتماعی- اقتصادی و غیره در بروز این اختلال، تأثیر دارند و میتواند باعث تشدید یا کم شدن آن شود.

علائم و نشانه های اختلال خلقی

علائم اختلالات خلقی، بسته به نوع و شدت آن میتواند کمی متفاوت باشد. توجه داشته باشید که در صورت وجود پنج یا بیشتر از علائم ذکر شده در پایین، به یک پزشک یا روانشناس باتجربه، برای تشخیص و درمان اختلال خلقی مراجعه کنید.

• غم و اندوه طولانی، از جمله نشانه های اختلال خلقی است.
• عدم توانایی در تمرکز، عدم تصمیم گیری
• گریه غیر قابل توضیح
• احساس گناه و بی ارزشی میتواند از علائم اختلال در خلق باشد.
• تغییرات قابل توجه در اشتها و الگوهای خواب
• تحریک پذیری، عصبانیت، نگرانی، بی قراری، اضطراب
• بدبینی، بی تفاوتی
• از دست دادن انرژی، بی تفاوتی مداوم
• ناتوانی در لذت بردن از علایق قبلی، کناره گیری اجتماعی
• درد غیر قابل توضیح
• افکار مداوم مرگ یا خودکشی

بیشتر بدانید: انواع خدمات روانشناسی که باید در مورد آنها بدانید.

انواع اختلالات خلقی

بیماری و مشکل اختلالات خلقی میتواند در انواع مختلف افسردگی‌ها و اختلال دو قطبی، در افراد ظاهر میشود. در زیر انواع اختلالات خلقی را به همراه ویژگیهای هر یک شرح داده ایم:

اختلال افسردگی اساسی و عمیق (Major depression disorder)

اختلال افسردگی اساسی (Major depression disorder)؛ یکی از انواع اختلال عاطفی است که باعث احساس طولانی مدت غم و اندوه دائمی، میشود. همچنین با وجود این اختلال، بیمار علاقه ای به انجام تعهدات زندگی روزمره خود ندارد.
فرد مبتلا به اختلال افسردگی اساسی؛ به احساسات و افکار وی آسیب رسیده و در نتیجه باعث بروز مشکلات جسمی میشود. یکی دیگر از ویژگی های این مشکل از بین رفتن اراده برای زندگی میباشد. اختلال افسردگی اساسی؛ شایع ترین اختلال خلقی، در بین همه اختلالات روانی است.

این بیماری؛ با وجود حداقل دو هفته خلق و خوی غمگین و افسرده، در بیشتر ساعات روز همراه با از دست دادن یا کاهش انگیزه و توانایی احساس لذت و علائم دیگر مانند مشکلات خواب، غذا خوردن و تمرکز مشخص میشود. سستی یا بی قراری، خستگی، نا امیدی و انفعال نیز از دیگر علائم اختلال افسردگی دائمی هستند.
آنها همچنین اغلب در تصمیم گیری مشکل دارند و ممکن است افکار و تمایلات خودکشی را تجربه کنند.

آگاهی بیشتر: علائم، راهکارها، پیشگیری و درمان انواع بیماری ها و اختلالات روانی.

افسردگی پس از زایمان (Postpartum Depression)، یکی از انواع اختلال خلقی است

افسردگی پس از زایمان (Postpartum Depression)، همانطور که از نامش پیداست، این اختلال در خلق، عارضه ای است که فقط زنان را درگیر میکند. زنان پس از زایمان، یک دوره ی کوتاهی را در افسردگی ناشی از تغییرات هورمونی، تنش و ناراحتی‌های دیگر به سر میبرند.

افسردگی فصلی (Seasonal affective disorder)

افسردگی فصلی (Seasonal affective disorder)؛ که به عنوان افسردگی زمستانی نیز شناخته میشود، با توجه به فصل سال، در برخی از افراد به وجود می‌آید. معمولاً این بیماری خلقی، در اواخر پاییز یا اوایل زمستان ظاهر میگردد و سرانجام درفصل‌های بهار و تابستان ناپدید میشود.

مطالعه بیشتر: تفاوت خلق (Moods)، احساس (feeling)، عاطفه (Affect) و هیجان (Emotion)! تفاوت احساس و عاطفه چیست و چرا مهم است بدانیم!؟.

افسردگی ناشی از مواد مخدر یا دارو که یکی از انواع اختلال خلقی است

مصرف مواد مخدر، مشروبات الکلی و سایر مواد اعتیاد آور و حتی استفاده برخی از داروها؛ باعث میشود که پس از رفتن اثر ماده مخدر، حالت افسردگی و نارضایتی در فرد ایجاد شود که به آن افسردگی ناشی از مواد مخدر و دارو میگویند.

مطالعه بیشتر: انواع افسردگی! ویژگی، علائم، درمان، پیشگیری از انواع افسردگی.

اختلال افسردگی مداوم یا دیس تایمی (Dysthymic depression)

اختلال افسردگی مداوم یا دیس تایمی (Dysthymic depression)؛ بسیار مشابه افسردگی اساسی است که در بالاتر شرح دادیم. با این تفاوت که عموماً افسردگی دیس تایمی، با شدت علائم کمتر و با مدت زمان بسیار طولانی‌تر از افسردگی اساسی مشخص میشود.
از علائم اختلال افسردگی مداوم؛ میتوان به بیش از دو ماه متوالی پریود نشدن بدون علامت در بانوان، خلق افسرده و غمگین، مشکلات در خوراک، خواب، خستگی، اعتماد به نفس پایین، ناامیدی و مشکلات تمرکز و تصمیم گیری، عدم بهره وری، عزت نفس پایین و احساس بی‌کفایتی اشاره نمود.

اگرچه ممکن است این نوع افسردگی در یک لحظه ی خاص نسبت به افسردگی اساسی، جدی تر به نظر برسد. زیرا علائم این بیماری شدت کمتری دارد، اما باید در نظر بگیرید که این مشکلات برای مدت طولانی تری باقی میمانند و به دلیل انباشتگی میتوانند فرسودگی ایجاد کنند.

مطالعه بیشتر: اختلالات ریاضی یا دیسکلکولیا (Dyscalculia)، نشانه ها و علائم، عوارض، علت، درمان اختلال ریاضی.

افسردگی مرتبط با بیماری جسمی

افسردگی مرتبط با یک بیماری جسمی؛ نتیجه یک بیماری است که قبلاً در فرد وجود داشته است. در اصل این بیماری، به دلیل غم و اندوه، دلسردی و ناامیدی ناشی از بیماری ظاهر میشود. همچنین این نوع افسردگی، باعث از بین رفتن علاقه به زندگی روزمره نیز خواهد شد.

مطالعه بیشتر: انواع اختلالات اضطراب (Anxiety disorders)! همه حقایق اختلال اضطراب.

اختلال دو قطبی (Bipolar Mood Disorder)

اختلال دوقطبی (Bipolar Mood Disorder)؛ یکی دیگر از اصلی ترین و شناخته شده ترین اختلالات خلقی است که در آن به طور کلی، یک تناوب بین دوره های شیدایی وجود دارد. بیماری اختلال دو قطبی؛ با ایجاد تغییرات شدید در خلق و خو، از سرخوشی شدید تا غم و اندوه مزمن مشخص میشود، یعنی فرد مبتلا به این نوع اختلالات خلقی، دچار هیپومانیا (Hypomania) یا شیدایی و افسردگی میشود.
قبلاً به اختلال دو قطبی “افسردگی شیدایی” میگفتند. در افسردگی شیدایی؛ خلق و خوی گسترده و تحریک پذیر، سطح انرژی بالا، احساسات بزرگ نمایی که میتواند منجر به هذیان، پرگویی، تفکر تسریع، حواس پرتی، رفتارهای پر خطر شود و در برخی موارد، در این اختلال خلقی توهم به حدی بالاست که گاهی نیاز به بستری شدن در بیمارستان است یا هیپومانیک(Hypomanic) مشابه قبلی اما با شدت و مدت کمتر و اپیزودهای افسردگی نیز دیده میشود. 

در واقع دو نوع اساسی از اختلال دوقطبی وجود دارد. در اختلال دوقطبی نوع اول، فرد مبتلا حداقل یک دوره مانیک یا مختلط را تجربه کرده که ممکن است قبل یا بعد از آن یک دوره افسردگی و هیپومانیک داشته باشد.
برای تشخیص نوع دوم اختلال دو قطبی، باید حداقل یک دوره افسردگی و یک دوره هیپومانیک (بدون هیچ گونه دوره مانیک یا مختلط) وجود داشته باشد. بر اساس آمارهای متخصصان، زنان بیشتر به اختلال خلقی به ویژه اختلال دوقطبی مبتلا میشوند.

مطالعه بیشتر: تاثیر اختلال بیش فعالی و نقص توجه ADHD بر ازدواج! موارد مهم در چگونگی زندگی مشترک و ازدواج با فرد بیش فعال.

اختلال بی نظمی خلقی مخل (DMDD)

اختلال خلقی بی نظمی مخل (DMDD)، وضعیتی است که کودکان را تحت تأثیر قرار میدهد و باعث میشود آنها رفتاری واقعاً تحریک پذیر و با طغیان مکرر شوخ طبعی پیدا کنند.
ناگفته نماند که این نوع اختلال خلقی، نسبتاً جدید است. زیرا اخیراً به منظور صحبت دقیق تر و جلوگیری از تشخیص اشتباه کودکان مبتلا به اختلال دوقطبی، آن را  به صورت جداگانه از بزرگسالان دسته بندی کرده اند.

مطالعه بیشتر: شایعترین اختلال اضطراب در کودک و نوجوان (Anxiety disorder)، علل، علائم، تشخیص و درمان.

اختلال خلقی سیکلوتیمیک (Cyclothymic disorder)

اختلالات خلقی سیکلوتیمیک (Cyclothymic disorder) یک اختلال نادر در میان انواع بیماریهای خلقی میباشد. اختلال سیکلوتیمیک منجر به عدم تعادل عاطفی خواهد شد. با این حال این بیماری مانند اختلال دوقطبی، شدید نیست.
اگرچه این نوع اختلال مشکل جدی ندارد، اما باید آن را کنترل کنید تا دچار اختلال دوقطبی نشوید.
به طور کلی در اختلال خلقی سیکلوتیمیک فرد مبتلا، علائم هیپومانیک و افسردگی متناوب متعددی را نشان میدهد. این علائم مداوم هستند و معمولاً یک تناوب سریع در چند روز رخ میدهد.

مطالعه بیشتر: اختلال افسردگی آتیپیک یا غیر‌‌معمول (Atypical Depression)، پیشگیری، علائم، دلایل، تشخیص و درمان.

روش های درمان اختلالات خلقی

در بیشتر افراد مبتلا، اختلالات خلقی را میتوان با دارو درمانی و گفتار درمانی (روان درمانی) درمان کرد. اولین درمان توصیه شده و فوری برای درمان اختلالات خلقی افراد، درمان های روانشناختی روانشناسان یا روان پزشکان میباشد.
در برخی از موارد بسته به جدیت موضوع از فارماکولوژی (pharmacology) استفاده میشود، اما تجویز داروها واقعاً مؤثر میباشد. شایان ذکر است در مواجهه با اختلالی که سلامت روان بیمار را تحت تاثیر قرار میدهد، حمایت خانواده و سایر عزیزان ضروری است. در این رابطه، محبت و احساس همراهی اطرافیان فرد مبتلا ضرورت دارد. زیرا از موقعیت های غم انگیز مانند خودکشی جلوگیری میکند.

مطالعه بیشتر: انواع وسواس فکری (OCD)! همه حقایق مهم درمورد اختلال وسواس فکری و عملی.

چه زمانی برای اختلالات خلقی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت بروز هر یک از موارد زیر با یک متخصص و روان درمانگر صحبت کنید:

• شما احساس میکنید که احساسات و افکار شما در کار، روابط، فعالیت های اجتماعی یا سایر جنبه های زندگی تاثیر گذاشته و آنها را مختل میکنند.
• شما با مصرف الکل و یا مواد مخدر دچار مشکل شده اید.
• رفتار یا افکار خودکشی دارید (اگر چنین است، فورا به دنبال درمان اورژانسی باشید)
• بعید است که اختلال خلقی به خودی خود برطرف شود و حتی ممکن است در طول زمان شدیدتر گردد. قبل از جدی شدن اختلالات خلقی از متخصص کمک بگیرید. ممکن است در ابتدا درمان آن آسانتر باشد.

مطالعه بیشتر: تفاوت اختلال کم توجهی (ADD) با بیش فعالی (ADHD) چیست؟.

 

منبع – منبع – منبع